UNESCO DÜNYA MİRASI BURSA
UNESCO’nun 1972 yılında yapılan toplantısında, insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen, uluslararası ölçekte değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, toplumda evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan veya yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli çalışma ortaklığını sağlamak amacıyla Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kabul edilmiştir.
UNESCO, kültürel ve doğal mirasın herhangi bir parçasının bozulmasının veya yok olmasının, bütün dünya ulusları için geri dönüşü olmayan bir yoksullaşma oluşturduğunu belirtmekte ve 1972’de kabul edilen Sözleşme gereğince Dünya Miras Listesi’nde yer alan varlıkların sadece sınırları içinde yer alan ülkeye değil tüm dünya uluslarına ait olduğuna dikkat çekmektedir. Sözleşmeyle birlikte, taraf devletlere kendi sınırları içindeki tüm kültürel ve doğal miras varlıklarının envanterini yapıp onları tanımlamaları, korumaları, sunmaları ve gereken tüm yasal, idari, bilimsel ve teknik önlemleri alarak bu değerleri en iyi şekilde gelecek kuşaklara aktarmaları için sorumluluklar yüklenmiştir (whc.unesco.org/en/conventiontext). Türkiye’de bu sözleşme 1982 yılında onaylanmış ve 1983 yılında Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Uluslararası önem taşıyan ve bu sebeple beğenilmeye ve korunmaya değer doğal oluşumlara, anıtlara ve sitlere “Dünya Mirası” statüsü tanınmaktadır. Sözleşmeyi kabul eden üye devletlerin UNESCO’ya başvurusuyla başlayan ve Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) uzmanlarının başvuruları değerlendirmesiyle tamamlanan bir işlem sıralamasından sonra aday varlıklar Dünya Miras Komitesi’nin kararı doğrultusunda bu statüyü kazanmaktadır.
UNESCO Dünya Miras Listesi’nde 2025 yılı itibariyle ülkemizden 21 miras alanı yer almaktadır. Bunlardan 19 tanesi [İstanbul’un Tarihi Alanları (1985), Divriği Ulu Camisi ve Darüşşifası (Sivas-1985), Hattuşaş (Boğazköy) – Hitit Başkenti (Çorum-1986), Nemrut Dağı (Adıyaman-Kahta-1987), Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla-1988), Safranbolu (Karabük-1994), Truva Antik Kenti (Çanakkale-1998), Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne-2011), Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya-2012), Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (Bursa-2014), Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir-2014), Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır-2015), Efes (İzmir-2015), Ani Arkeolojik Alanı (Kars-2016), Afrodisias (Aydın-2017), Göbeklitepe (Urfa-2018), Arslantepe Höyüğü (Malatya-2021), Gordion (Ankara-2023), Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camiileri-2023: Konya- Eşrefoğlu Camii, Kastamonu-Mahmut Bey Camii, Eskişehir Sivrihisar Camii, Afyon-Afyon Ulu Camii, Ankara-Arslanhane Camii)] kültürel olarak, 2 tanesi de [Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir-1985) ile Pamukkale-Hierapolis (Denizli-1988)] doğal ve kültürel miras olarak listeye alınmıştır.
UNESCO Dünya Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde ise Türkiye’den 28 varlığımız bulunmakta, ayrca, Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde 3 adet varlığımız yer almaktadır. Bunlardan özellikle Meddahlık Geleneği (2008), Karagöz (2009), Aşıklık Geleneği (2009), Geleneksel Çini Sanatı (2016), İpekböcekçilği ve Dokuma için İpeğin Geleneksel Üretimi (2022) ve diğer pekçok madde Bursa ve yöresini ilgilendirmektedir.
2000 yılından sonra UNESCO Dünya Miras Listesi’nde bulunan ve Liste’ye aday olacak tüm alanlar için yönetim planı hazırlama ve uygulama şartı getirilmiştir. Böylece korunan varlığın veya alanın, bütün yönleri ve ilgili tüm tarafların katılımıyla korunmasının sürekliliği sağlanacaktır. Alan Yönetimi Planları kültürel mirasın bütüncül bir yaklaşım ve katılımcı planlama yöntemiyle tüm paydaşların eşgüdümü ile korunabilmesi için kullanılan bir araç, bir yol haritasıdır.
Bursa Büyükşehir Belediyesi, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmek için adaylık sürecinin adımlarını atmaya 2000 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na yapılan “Bursa ve Cumalıkızık Erken Osmanlı Kentsel ve Kırsal Yerleşimleri” başlıklı başvurusu ile başlamış ve bu başvuru ile UNESCO Dünya Mirası Geçici (Tentative) Listesi’ne girmiştir. Bu çalışmalar, 2009 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yeniden canlandırılmış, 2011 yılında Bursa Alan Başkanlığı’nın kurulması ile hız kazanmıştır. Hanlar Bölgesi, Sultan Külliyeleri ve Cumalıkızık Köyü alanlarından oluşan başvuru 2013 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na iletilmiştir. Bursa Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda hazırlanan “Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu” isimli “Adaylık Dosyası” kapsamındaki Hanlar Bölgesi (Orhan Gazi Külliyesi ve Çevresi), Sultan Külliyeleri (Hüdavendigar, Yıldırım, Yeşil, Muradiye) ve Cumalıkızık Köyü alanları, Katar’da Haziran 2014’te düzenlenen 38. Dünya Miras Komitesi toplantısı sürecinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 22 Haziran 2014 tarihinde dünyanın 998., Türkiye’nin 12. miras alanı olarak kabul edilmiştir. 2024 yılında Dünya Miras Listesi’ndeki varlıkların sayısı 1223’e, Türkiye’nin varlıkları ise 21’e ulaşmıştır.
Bursa Alan Başkanlığı’nın amacı, Hanlar Bölgesi, Sultan Külliyeleri ve Cumalıkızık Köyü’nün uluslararası normlara uygun bir şekilde korunmasını sağlamak üzere tüm tarafların katkıları ile hazırlanan Yönetim Planı’nı uygulamaya koyarak; mevzuat ile belirlenmiş olan yetki ve sorumluluklar çerçevesinde paydaşların etkin rol alacakları yıllık eylem planları ile yönetilebilmelerini sağlamaktır. Dünya Miras Sözleşmesi şartlarına uygun olarak, Bursa’nın sürdürülebilir şekilde korunması en önemli hedeflerdendir. Bu kapsamda, Alan Başkanlığı dünya mirası bilincinin oluşturulması ve koruma uygulamaları için tüm paydaşlar arasında koordinasyon görevini üstlenmiştir.
UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmenin Bursa için en büyük avantajı, üstün evrensel değeri tescil edilen alanların tüm dünya tarafından tanınacak ve ortak dünya mirası kabul edilecek olması, “Dünya Markası” niteliğini taşımasının sunduğu avantajla beraber bölgenin ve kentin “kültür turizmi” potansiyelinin artacak olmasıdır. Bursa için son derece önemli olan UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kabul edilme sürecinde Danışma Kurulu ile Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu üyeleri ve diğer paydaşların katkılarıyla yoğun bir çalışma süreci yaşanarak başarılı sonuca ulaşılmıştır. Bundan sonraki aşamalarda ise bu önemli başarının gelecek nesillere aktarılması ve Bursa’nın üstün evrensel değerinin sürdürülebilmesi için uluslararası öneme sahip alanlarımızın yönetim planı üzerine yapılacak çalışmalarda tüm paydaşlarımızın ilgi ve desteğinin sürmesi dileğimizdir.
BURSA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BURSA ALAN BAŞKANLIĞI