Cumalıkızık tarihi, kültürel ve doğal değerleri ile özgünlük ve bütünlüğünü koruyabilmiş kırsal bir yerleşim olup, bir Osmanlı vakıf köyüdür. Bir “Vakıf Köyü” olarak külliyelerin ve ilk başkentin inşası için gelir oluşturmuştur.Geleneksel sokak dokusu, ahşap yığma evleri ve anıtsal yapılarıyla, Osmanlı’nın kırsal yaşam tarzını bugün de sürdüren iyi bir örneğidir.